Aantekeningen Illustraties Extra's The making of ... Recensies Aanvullingen & Correcties
Extra's
Bloemlezing
Deze rubriek bevat een bloemlezing uit Middelnederlandse teksten, berijmde en in proza. Het betreft meer uitgebreide fragmenten uit teksten die in Stemmen op schrift aan de orde komen, geordend volgens de opbouw van het boek. Elk fragment verschijnt in het Middelnederlands origineel met daaronder, op dezelfde pagina, een moderne vertaling. In tegenstelling tot de wat kortere fragmenten die gepresenteerd worden in de bloemlezing op wereld-in-woorden.nl, zijn hier langere fragmenten geselecteerd en vertaald, een en ander (ook) ten behoeve van Nederlandse en Vlaamse studenten Nederlands / Middeleeuwen en hun docenten. De bloemlezing zal voortdurend uitgebreid worden.

Onder elk fragment staat een verantwoording van de bron waaraan het is ontleend. Ter wille van de leesbaarheid is soms interpunctie toegevoegd en/of zijn tekstuele emendaties aangebracht. Tenzij anders vermeld, zijn de vertalingen van de hand van Ingrid Biesheuvel.

Veldekes Umwelt
Heinric van Veldeke, dichter van naam en faam

Heinric van Veldeke, over het huwelijk van Eneas en Lavinia, en over de diefstal van zijn boek


Het grote verhaal
Koning Arthur: vorstelijke fictie

Walewein en het zwevende schaakbord

Van pummel tot koning
Ferguut

Epiek van eigen bodem

Spanningen in een Trojaans prieel

Segher Diengotgaf, Tprieel van Troyen


Willem en Jacob
Meester Maerlant

De natuur onder ogen

Jacob van Maerlant, fragmenten uit Der naturen bloeme

Het debuut

Jacob van Maerlant, fragment uit Alexanders geesten

De wereld als geschiedenis

Jacob van Maerlant, fragmenten uit Spiegel historiael

Oeuvre in opbouw

Jacob van Maerlant, Tweede Martijn (compleet)

Schrijven met scherp

Jacob van Maerlant, fragment uit de Rijmbijbel

Links
Algemeen

Een zoekmachine met zeer veel mogelijkheden (in het Duits)
Andere zoekmachine

Een mooie site voor geschiedkundige achtergronden (en chronologie)

Middeleeuwse muziek:
Een hele mooie database met middeleeuwse muziekhandschriften. Vooral het doorbladeren van de 'Complete manuscripts' is erg aantrekkelijk en mooi weergegeven!

Middeleeuwse handschriften en miniaturen:
Algemene handschriftensite
Een leuk filmpje over het maken van een handschrift

Middelnederlandse teksten:
www.dbnl.org
Via de startpagina, dan De Nederlandse literatuur en vervolgens Middeleeuwen komt een schat aan complete Middelnederlandse teksten beschikbaar.


1. Wereld in Losse Woorden

Interessante sites in verband met de geschiedenis van het Nederlands etc. zijn:
www.inl.nl

Spreekwoorden:
Ruim 6000 spreekwoorden en gezegden. Doorzoekbare database, geeft hier en daar ook equivalenten in Frans, Duits en Engels. Mogelijkheid om zelf toe te voegen, te wijzigen, te corrigeren.
Een andere pagina over spreekwoorden bevat schilderij van Brueghel, met meer dan 70 spreekwoorden en een lijst met verklaringen.

Orale literatuur en namen:
The Milman Parry Collection of oral Literature (ook de gehele Lord Collection (van Albert B. Lord). De grootste collectie ter wereld rond de Zuidslavische orale traditie (bevat o.m. heldenliederen, gesprekken en verhalen)

Via het Meertens Instituut krijgt men onder meer toegang tot databanken met Familienamen (betekenis, herkomst, verspreidingsgebied), Voornamen (verklaring, naamdragers en andere wetenswaardigheden), Volksverhalen (sprookjes, sagen, legenden, Broodje-aapverhalen etc.)


2. Veldekes Umwelt

Het Manessehandschrift (met o.a. Veldeke) is digitaal beschikbaar

Een laat handschrift van Veldekes Eneasroman
Brandaan (met een link naar de DBNL met de volledige Middelnederlandse tekst en de Latijnse tekst (Navigatio).

Voor middeleeuwse bestiaria:
bestiary.ca/index.html
www.abdn.ac.uk/bestiary/index.hti


3. Het Grote Verhaal
Karel de Grote:
Korte overzichten over de geschiedenis rond Karel de Grote
(vooral de bronvermeldingen zijn interessant)

Koning Artur en de ridders van de Ronde Tafel:
http://www.arthurianfiction.org/

Alles wat je wilt weten over Koning Artur, zeer toegangelijk gemaakt (de Nederlandse afdeling van de International Arthurian Society)
Koning Artur en Middeleeuwse Literatuur
Verhalen rondom koning Artur en andere volksverhalen

Koning Artur en de Ronde Tafel in Winchester:

Het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten, waarin alle romanpersonages uit de Middelnederlandse epiek zijn beschreven


4. Willem en Jacob
Reynaert:
De site van het Reynaertgenootschap geeft uitgebreide informatie en vele links
Mooie site met verwijzingen naar Reynaert


Audio & Video
15 minuten uit Stemmen op schrift, voorgelezen door Frits van Oostrom:

U kunt hieronder geluidsfragmenten beluisteren van Middelnederlandse teksten.


Hebban olla vogala door Frank Willaert
Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu

Veldeke - minnelyriek door Frank Willaert

Ez tuont diu vogelîn schîn,
Daz siu die boume sehent gebluot,
Ir sanc machet mir den muot
Sô guot, daz ich vrô bin
Noch trûric niht kan sîn.
Got êre sî, diu mir daz tuot,
Al über den Rîn,
Daz mir der sorgen ist gebuot,
Aldâ mîn lîp verre ist in ellende.


De vogels laten weten
dat ze de bomen in bloei zien staan.
Hun lied stemt mij
zo goed dat ik vrolijk ben
en niet treurig kan zijn.
God moge haar eren die ditzelfde bij mij losmaakt
vanaf de overkant van Rijn
zodat mijn zorgen verdwijnen
hoewel ik in een ver vreemd land ben.
Hadewijch - slot van het zesde visioen door Veerle Fraeters

Doen werdic weder ghewect in enen gheeste ende ic bekende weder alse te voren ende verstont alle redene; ende van hem wart echt gheseghet te mi: Hier na en saltu meer nieman doemen noch benedien buten ghetamen van mi; ende du salt elken gheven recht na sine werdecheit. Aldus ghedane ben ic in ghebrukene ende in kinnen ende in op ghenomenheiden den ghenen die mi ghenoech na minen wille sijn. Ic gheleide di god ende mensche weder in die wrede werelt, daer du salt ghesmaken alre doede: des du hier weder coms in den ghehelen name mijns ghebrukens daer du in ghedoept best in mine diepheit. Ende ic wart met dien weder bracht jamerleke in mi selven.



Toen kwam ik weer tot mezelf in de geest en ik begreep alles weer net als daarvoor en verstond alles wat er gezegd werd. En hij sprak opnieuw tegen mij: 'Hierna zul je niemand meer veroordelen of zegenen zonder mijn toestemming en je zult ieder mens waarderen naar wat hij werkelijk waard is. Zo is het dus om mij te ervaren, mij te kennen en om in mij opgenomen te zijn voor hen die mijn wil voldoende volgen. Ik breng jou, god en mens, weer in de wrede wereld, waar je alle doden zult sterven, tot je hier terugkomt om het volmaakte een-zijn met mijn drieëenheid te genieten waar je nu gedoopt bent, in mijn diepte.' En daarmee werd ik tot mijn verdriet teruggebracht in mijzelf. (Vertaling: Imme Dros)
Van den vos Reynaerde door Frank Willaert

'O wy, Tybeert, twi sidi bloode?
Wanen quam uwer herten desen wanc?'
Tybeert scaemde hem ende spranc
Daer hi vant groet ongherec,
Want eer hijt wiste, was hem een strec
Omme sinen hals harde vast.
Dus hoende Reynaert sinen gast.
Alse Tybeert gheware wart
Des strecs wart hi vervaert
Ende spranc voert. Dat strec liep toe!
Tybeert moeste roupen doe
Ende wroughede hem selven dor den noot.
Hi makede een gheroup so groot
Met eenen jammerliken ghelate,
Dat Reynaert hoerde up der strate
Buten, daer hi alleene stoet,
Ende riep: 'Vindise goet
Die muse, Tybeert, ende vet?
Wiste nu dat Martinet,
Dat ghi ter taflen satet
Ende dit wiltbraet dus atet,
Dat ghi verteert, in weet hoe,
Hi sauder u saeuse maken toe.
So hovesch een cnape es Martinet!
Tybeert, ghi singhet als ghi et.
Pleecht men tes coninx hove des?'


'Ach, Tibeert, waarom bent u zo laf?
Waar komt deze schrik in uw hart vandaan?'
Tibeert schaamde zich en nam een sprong...
die hem flink wat narigheid bezorgde,
want voor hij het wist, zat er een strik
stevig om zijn hals.
Zo maakte Reinaert zijn gast te schande.
Zodra Tibeert de strik bemerkte,
werd hij bang
en sprong naar voren. De strik trok aan!
Tibeert kon toen niet anders dan jammeren
en zich in zijn nood verraden.
Hij zette het zozeer op een krijsen,
met zo'n jammerlijk misbaar,
dat Reinaert het buiten op straat,
waar hij helemaal alleen was, hoorde.
Hij riep: 'Vindt u de muizen lekker,
Tibeert, zijn ze vet genoeg?
Als Martinet op dit moment wist
dat u zat te tafelen
en dit wildbraad zo verorberde
- ik begrijp trouwens niet dat u het lust -
dan zou hij er een saus voor u bij maken,
zo'n hoffelijke dienaar is Martinet wel.
Tibeert, u zingt terwijl u eet:
is dat de gewoonte aan het hof van de koning?'
Beatrijs van Nazareth - Brabantse mystiek door Veerle Fraeters

Ende also gelic als die vesch, die swemt in die witheit van der vlut ende rast heme in die dipheit, ende als die vogel, die kunlike vligt in die hochheit van der logt, geliker wis gevulse haren gest vrilike wandelende in die witheit ende in die dipheit ende in die verwentheit der minnen.



Zoals een vis zwemt in de wijdte van de stroom en dan weer rust in de diepte en zoals een vogel vliegt in de ruimte en de hoogte van de lucht, zo voelt de mens, dat zijn ziel vrijuit wandelt in de ruimte, de diepte en de hoogte van de liefde.
Jacob van Maerlant - Vanden lande van oversee door Frits van Oostrom

Kersten man, wats di ghesciet?
Slaepstu? Hoe ne dienstu niet
Jhesum Christum dinen Here?
Peins, doghedehi dordi enich verdriet
Doe Hi Hem vanghen ende crucen liet,
Int herte steken metten spere?
Tlant daer Hi Zijn bloet in sciet
Gaet al tequiste alsmen siet.
Lacy, daer en is ghene were!
Daer houdt dat Sarracijnsche diet
Die keirke onder zinen spiet
Daerneder, ende doet haer groet onnere.
Ende di en dunkets min no mere?



Christenmens, wat is jou overkomen?
Slaap je? Waarom dien je
Jezus Christus, je Heer niet?
Bedenk eens, leed Hij soms geen pijn
omwille van jou, toen Hij zich gevangen liet nemen en kruisigen,
en in het hart steken met een speer?
Het land waar Hij Zijn bloed heeft vergoten,
gaat geheel te gronde, zoals men ziet;
helaas, het wordt niet verdedigd!
Daar onderdrukt het Saraceense volk
de kerk met het mes op de keel
en doet haar groot oneer aan.
En jij bekommert je er totaal niet om?
Hadewijch - zevende visioen door Veerle Fraeters

Daerna quam hi selve te mi ende nam mi altemale in sine arme ende dwanc mi ane heme. Ende alle die lede die ic hadde ghevoelden der siere in alle hare ghenoeghen na miere herten begherten na miere menscheit. Doe werdic ghenoeghet van buten in allen vollen sade. Ende oec haddic doe ene corte wile cracht dat te draghene. Maer saen in corter uren verloesic den scoenen man van buten in siene vormen, ende ic sachene al te niete werden ende alsoe sere verdoiende werden ende al smelten in een, soe dat icken buten mi niet en conste bekinnen noch vernemen, ende binnen mi niet besceden. Mi was op die ure ochte wi een waren sonder differencie.



Daarna kwam hij zelf bij me en hij nam me helemaal in zijn armen en trok me tegen zich aan. En al mijn leden voelden zijn leden op een volmaakte bevredigende manier, zoals mijn hart begeerde, zoals ik als mens nodig had. Toen werd de honger van mijn lichaam gestild tot ik totaal verzadigd was. En ik had korte tijd de kracht dat uit te houden. Maar al heel gauw verloor ik de uiterlijke vorm van de mooie man uit mijn ogen en ik zag hem vervagen tot hij er niet meer was en zo snel opgelost worden en tegelijk wegsmelten, dat ik hem buiten mezelf niet kon bekennen of waarnemen, en binnen mezelf niet van mij kon onderscheiden. Het leek toen of we een waren zonder onderscheid. (Vertaling Imme Dros).